Dziecko powinno wychowywać się w normalnej, kochającej rodzinie, która zapewni mu poczucie bezpieczeństwa, otoczy opieką, zaspokoi podstawowe potrzeby, będzie wspierać w trudnych chwilach, ale też wskaże wzorce postępowania, służyć będzie radą i pomocą. Niestety, zdarzają się różne przypadki i sytuacje losowe, w wyniku których dziecko nie może pozostać w swojej biologicznej rodzinie. Wtedy może zostać umieszczone w rodzinie zastępczej. Przyjmując do swojego domu dziecko, rodzina zastępcza daje mu poczucie bezpieczeństwa, spokój i warunki do rozwoju, a jego rodzicom czas na uporanie się z problemami.

Podstawowe informacje
Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej nie jest jednoznaczne z pozbawieniem rodziców biologicznych wszystkich praw i obowiązków wobec swoich dzieci pomimo ograniczenia władzy rodzicielskiej. Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi rodzinno-prawnej pomiędzy opiekunami a dzieckiem. Dziecko przyjęte do rodziny nie staje się dzieckiem tej rodziny, nie powstają też obowiązki i uprawnienia alimentacyjne czy dotyczące dziedziczenia. Stan cywilny dziecka nie ulega zmianie, dziecko nie przyjmuje nazwiska opiekunów, a rodzina zastępcza nie przyjmuje pełni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Rodzice zastępczy są jedynie opiekunami dziecka i sprawują tzw. pieczę bieżącą, obejmują je trwałą troską i staraniem, zapewniają mu odpowiednie warunki do rozwoju i egzystencji.
Tworzenie rodzin zastępczych opiera się na zasadzie poszukiwania odpowiednich opiekunów i bezpiecznego domu dla konkretnego dziecka, a nie na poszukiwaniu dziecka dla rodziców, którzy zgłosili gotowość do pełnienia tej funkcji.
Rodziny zastępcze tworzone są w celu zapewnienia opieki dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej z powodu wystąpienia w rodzinach biologicznych różnego rodzaju sytuacji kryzysowych, takich jak: sieroctwo, ubóstwo, złe warunki mieszkaniowe, brak pracy, alkoholizm i inne uzależnienia, ciężkie choroby, niezaradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Celem działania rodziny zastępczej jest wzmocnienie rodziny naturalnej tak, aby dziecko mogło do niej powrócić, i przygotowanie dziecka do tego powrotu poprzez zaleczenie ran z przeszłości, wzmocnienie poczucia własnej wartości i wyrobienie w nim umiejętności tworzenia trwałych związków emocjonalnych.

Rodziny zastępcze dzielą się na:
1. spokrewnione z dzieckiem,
2. niespokrewnione z dzieckiem
3. zawodowe niespokrewnione z dzieckiem
- specjalistyczne,
- o charakterze pogotowia ratunkowego.


Kto może zostać rodziną zastępczą
Rodziną zastępczą może być małżeństwo lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim. Osoby te powinny spełniać następujące warunki: dawać rękojmię należytego wykonania zadań rodziny zastępczej, mieć ukończone szkolenie dla rodzin zastępczych, stałe miejsce zamieszkania na terytorium RP, odpowiednie warunki mieszkaniowe i stałe źródło utrzymania, korzystać z pełni praw obywatelskich. A ponadto, nie są i nigdy nie były pozbawione władzy rodzicielskiej wobec własnych dzieci, nie mają ograniczenia tej władzy, ani też władza ta nie została zawieszona. Muszą wywiązywać się z obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, jeżeli taki obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądu na nich ciąży. Nie mogą być chore na choroby uniemożliwiające właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim; uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Dziecko umieszczane jest w rodzinie zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy cywilno-prawnej.

Jak zostać rodziną zastępczą
Po spotkaniu informacyjnym i umówieniu się z rodziną pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy w domu kandydatów i jeśli rodzina spełnia wymagania formalne, zostaje zakwalifikowana na szkolenie grupowe. Szkolenie trwa około 3 miesięcy w zależności od programu. Podczas kursu kandydaci zapoznawani są m.in. z zasadami funkcjonowania rodzin zastępczych, typowymi problemami związanymi z opieką zastępczą oraz sposobami radzenia sobie z nimi. Po ukończeniu szkolenia i przejściu badań psychologicznych kandydaci pozytywnie ocenieni przez zespół szkolący otrzymują zaświadczenie kwalifikacyjne i pisemną opinię. Z tym zaświadczeniem rodzina może rozpocząć staranie o sprawowanie opieki zastępczej.
W rodzinach zastępczych zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem umieszcza się w tym samym czasie nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci. Wyjątkiem mogą być liczne rodzeństwa. Z rodziną, która będzie pełniła funkcję zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny zastępczej, starosta zawiera umowę cywilno-prawną. Jeżeli umowę zawierają małżonkowie, wynagrodzenie przysługuje tylko jednemu z nich.
Pełnienie funkcji rodziny zastępczej z mocy prawa ustaje z dniem osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości. Wyjątek stanowi sytuacja, w której osoba pełnoletnia pozostaje w rodzinie do czasu ukończenia szkoły, w której rozpoczęła naukę przed osiągnięciem pełnoletniości.

Zadania rodziny zastępczej
Do zadań rodziny zastępczej należy: zapewnienie dziecku warunków do rozwoju i wychowania odpowiednich do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju; współpraca z sądem i jednostką sprawującą nadzór nad przebiegiem rozwoju dziecka oraz warunkami jego życia; informowanie tej jednostki o stanie zdrowia dziecka, jego postępach w nauce i trudnościach wychowawczych, a także o przerwie w sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem i jego samowolnym oddaleniu się; gromadzenie i przechowywanie dokumentów dotyczących stanu zdrowia dziecka, jego wyników w nauce oraz sytuacji prawnej; wspieranie działań w zakresie unormowania sytuacji życiowej i prawnej dziecka; podtrzymywanie więzi z rodziną naturalną dziecka.

Pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej
Prowadzenie rodzin zastępczych i udzielanie im pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci pozostających pod opieką tych rodzin jest zadaniem własnym powiatu z zakresu pomocy społecznej. Jednostką zobowiązaną do udzielania pomocy i sprawowania nadzoru nad rodzinami zastępczymi z ramienia powiatu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.
Rodzinie udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Na każde dziecko umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania, nie niższe niż kwota:
- 660 zł miesięcznie – w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej,
- 1000 zł miesięcznie – w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zawodowej rodzinie niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka.

- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie otacza opieką rodziny zastępcze i dzieci, którymi się opiekują. Stara się udzielić im wszelkiego potrzebnego wsparcia. O trosce o los dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych świadczą cykliczne świąteczne spotkania. W tym roku po raz pierwszy zorganizowaliśmy wyjazdowy piknik integracyjny, który przyniósł wszystkim uczestnikom dużo radości i dobrej zabawy. Mam nadzieję, że tego typu wyjazdy staną się tradycją. PCPR czyni również starania o zwiększenie liczby rodzin zastępczych, ponieważ, niestety, wciąż przybywa dzieci, którym trzeba pomóc – mówi Janusz Ciura, wicestarosta sochaczewski.

- Na terenie powiatu sochaczewskiego funkcjonuje 77 rodzin zastępczych - 45 spokrewnionych z dzieckiem i 32 niespokrewnionych z dzieckiem. Umieszczonych jest w nich 101 dzieci – 56 dzieci w rodzinach spokrewnionych oraz 43 w rodzinach niespokrewnionych. Od 1 stycznia 2014 r. istnieje zawodowa rodzina zastępcza pełniąca zadania pogotowia opiekuńczego. Obecnie przebywa w niej 2 dzieci. Funkcjonuje również 1 rodzina zawodowa specjalistyczna opiekująca się dwojgiem dzieci. W pogotowiu rodzinnym dzieci mogą przebywać najdłużej do roku albo do czasu uregulowania ich sytuacji prawnej. Istnieje potrzeba utworzenia na terenie powiatu drugiego pogotowia opiekuńczego. Osoby zainteresowane podjęciem się opieki zastępczej nad dzieckiem powinny skontaktować się z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Sochaczewie, ul. Piłsudskiego 65, tel.: 46 864 18 04. Otrzymają tam wszelkie informacje dotyczące procedury przygotowawczej i kwalifikacyjnej podczas pierwszego spotkania– dodaje Katarzyna Kajak, dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie.