Wczesne wykrycie choroby umożliwia wdrożenie korzystnych zmian w stylu życia i leczenia, a przede wszystkim daje szansę na uniknięcie poważniejszych następstw w przyszłości. Stąd tak ważne w naszym życiu jest systematyczne wykonywanie badań profilaktycznych, jak również udział w profilaktycznych programach zdrowotnych, które umożliwiają wykrycie zagrożenia lub zdiagnozowanie chorób powszechnie występujących w początkowej fazie ich rozwoju.

Badania przesiewowe kierowane są do osób zdrowych, które nie mają objawów choroby, w celu wykrycia nowotworu lub stanu przednowotworowego.

Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy ma na celu niedopuszczenie do powstania choroby, jej nasilenia, postępu i nawrotu. Umożliwia wczesne wykrywanie i leczenie stanów przedrakowych. Celem nadrzędnym w walce z rakiem szyjki macicy jest zmniejszenie śmiertelności z powodu tej choroby.

Każda kobieta powinna wiedzieć, że aby uniknąć choroby wystarczy wykonywać regularne badania cytologiczne, raz na 3 lata. Jeśli wykonane badanie wykaże zmiany przedrakowe w komórkach szyjki macicy, to odpowiednio zastosowane leczenie może całkowicie powstrzymać proces chorobowy. I dlatego coraz większego znaczenia nabiera profilaktyka i kwestie zapobiegania nowotworom złośliwym szyjki macicy.

Czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy pośrednio lub bezpośrednio przyczyniające się do jego powstania są następujące:

• rozpoczęcie współżycia płciowego we wczesnym wieku (przed 18. rokiem życia),
• liczni partnerzy seksualni,
• infekcje wirusowe (szczególnie wirusem brodawczaka ludzkiego – HPV, human papillomavirus), lub wirusem opryszczki genitalnej – HSV-2, herpes simplex virus),
• przebyte choroby przenoszone drogą płciową, a także częste choroby infekcyjne w obrębie szyjki macicy i pochwy,
• niski status socjoekonomiczny kobiety i jej partnera,
• obniżenie odporności (immunosupresja, np. po przeszczepach lub współistnienie infekcji HPV),
• liczne porody, pierwsza ciąża w młodym wieku, liczne zabiegi przerywania ciąż,
• niewykonywanie badania cytologicznego w ogóle (po raz pierwszy powinno się je wykonać po rozpoczęciu współżycia seksualnego, a następnie raz w roku, ale nie rzadziej niż co 3 lata),
• niewykonywanie badania cytologicznego przez długi okres czasu (więcej niż 5 lat).

Informacja o placówkach, gdzie można przeprowadzić badania, dostępna jest pod numerami telefonów: 22 546 31 03, 22 546 29 92, 22 546 31 12. Na terenie powiatu działają 4 placówki medyczne, które wykonują cytologię, znaleźć można je na stronie internetowej: http://profilaktykaraka.coi.waw.pl.

 Profilaktyka raka piersi

Rak piersi jest najczęstszym w Polsce kobiecym nowotworem złośliwym (blisko 22% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe). Stanowi główną przyczynę zgonów kobiet z powodu chorób nowotworowych (13% wszystkich zgonów pacjentek onkologicznych).
Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi realizowany w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych skierowany jest do grupy kobiet najbardziej zagrożonych rakiem piersi, czyli w wieku od 50 do 69 lat (należy wziąć pod uwagę rok urodzenia), które przez ostatnie 2 lata nie miały wykonywanej mammografii w ramach tegoż programu oraz otrzymały w ramach jego realizacji pisemne wskazanie do wykonania ponownego badania mammograficznego po upływie 12 miesięcy.

Programem nie mogą być objęte kobiety, które już wcześniej leczyły się z powodu nowotworu piersi o charakterze złośliwym.
Przyczyny większości przypadków raka piersi nie są możliwe do ustalenia. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są m.in.: wiek, rodzinne występowanie nowotworu piersi, pierwsza miesiączka we wczesnym wieku, menopauza w późnym wieku, późny pierwszy poród, długotrwała hormonalna terapia zastępcza, mutacja genów BRCA1 i BRCA2.

Objawy mogą być następujące: zmieniony kształt piersi, wyczuwalny guzek lub stwardnienie, na skórze piersi występują zmarszczenia, wciągnięcia, zmiana koloru, brodawka jest wciągnięta, zaczerwieniona lub ma owrzodzenie, z brodawki wydobywa się wydzielina.

Istotne w profilaktyce raka piersi jest samobadanie piersi. To podstawowy, bardzo ważny element w procesie wczesnego wykrywania tego nowotworu. Składa się z dwóch etapów – oglądania stanu piersi oraz badania dotykowego, tzw. palpacji. Samodzielne badanie piersi należy wykonywać systematycznie, najlepiej w tej samej fazie cyklu miesiączkowego, tj. 2-3 dni po miesiączce, by wykluczyć nadwrażliwość brodawek i bolesność piersi, a w przypadku kobiet niemiesiączkujących – raz w miesiącu, np. w dniu urodzin. W przypadku wykrycia guzka w piersi konieczne jest równoczesne zbadanie tego samego fragmentu drugiej piersi.

Na stronach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) podane są ośrodki medyczne,
w których można wykonać bezpłatną mammografię lub cytologię.
Informacje o aktualnych miejscach wykonywania bezpłatnych badań w Programie profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy znajdują się na stronach Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących populacyjne Programy Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy (WOK). 

W razie dodatkowych pytań można kontaktować się z działem Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Stomatologii Mazowieckiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ pod nr tel.: 22 279 75 39/40.